Dit is een algemeen advies. Het is belangrijk om samen te werken met een diëtist om een persoonlijk dieetplan op te stellen dat past bij de specifieke behoeften en gezondheidstoestand van de patiënt. Diëtisten kunnen helpen bij het bepalen van de juiste balans tussen voedingsgroepen en het aanpassen van het dieet aan de individuele situatie van de patiënt.

Geef voedingsadvies op basis van de richtlijnen van de voedingsdriehoek, waarbij de consumptie van volkoren graanproducten, peulvruchten, groenten en fruit wordt gestimuleerd en de consumptie van suikerhoudende voedingsmiddelen en voedingsmiddelen rijk aan verzadigde vetten beperkt worden. Er dient extra aandacht te worden besteed aan de hoeveelheid en soort vetten. De individuele respons op het aanpassen van het voedingspatroon kan variëren. Het is daarom altijd raadzaam om advies op maat te verkrijgen bij een diëtist.

Het doel is om het risico op hart- en vaatziekten, atherosclerose en de kans op een beroerte te voorkomen of te verlagen. Door aanpassingen in het eetpatroon kan de LDL-cholesterol met 10 tot 15% dalen. In combinatie met medicatie is er een daling van meer dan 50% mogelijk. Medicatie is steeds een aanvullende behandeling hierbij, het dieet zal blijvend gevolgd moeten worden. ⁽¹⁾

De basis zijn de algemene principes gezonde voeding (zie tabblad algemene gezonde voeding). Volgende praktische voedingsadviezen kan u met de patiënt bespreken:

• Beperk vetrijke maaltijden:
  • raadt kooktechnieken zoals koken, stomen of pocheren aan. Daarnaast kan u het gebruik van de oven en de airfryer stimuleren;
  • frietjes of kroketten kunnen 1x/14 dagen.
• Gebruik smeer- en bereidingsvetten met een goede vetsamenstelling: ^(2)(3)(8)
  • geschikte vetstoffen zijn vloeibaar of smeerbaar bij koelkasttemperatuur (max. 1/3 verzadigd vet van de totale hoeveelheid vet);
  • als bereidingsvet wordt er het best gekozen voor plantaardige oliën (olijfolie, maïsolie, zonnebloemolie, arachideolie, sojaolie, notenolie, koolzaadolie met uitzondering van palmolie en kokosolie) of zachte/vloeibare bak- en braadvetten;
  • als smeervet wordt er het best gekozen voor vetstoffen met een verlaagd vetgehalte (<40% vet, met vermelding “light”);
  • gebruik vloeibare frituurvetten of oliën rijk aan enkelvoudig onverzadigde vetzuren;
    • zoals arachideolie, geraffineerde olijfolie of speciale frituurolie.
• Gebruik voedingsmiddelen met een goede vetsamenstelling: ⁽²⁾⁽³⁾
  • max. 100g vlees/dag;
  • gevogelte of magere vleessoorten;
    • zoals kipfilet, kalkoenborst, struisvogelfilet, biefstuk, magere runderlappen, varkenshaas, varkensfiletlapjes of mager lamsvlees.
  • mager vleesbeleg;
    • zoals rosbief, gekookte ham, kalkoenham of kippenham.
  • vervang vlees:
    • 1x/week door vette vis zoals zalm, haring, botervis, makreel, rivierpaling of sardienen;
    • 1x/week door peulvruchten zoals linzen, bonen, kikkererwten of andere vleesvervangers op basis van soja (tofu, tempé), quorn of seitan;
    • 1x/week door eieren.
  • gebruik magere of halfvolle melkproducten;
    • zoals magere of halfvolle yoghurt, room, melk of alternatieven op basis van soja.
  • gebruik magere kaassoorten (max. 20g vet/100g);
    • zoals magere of halfvolle plattekaas, verse (light) kaas, cottagecheese, magere smeerkaas, ricotta, zachte verse geitenkaas, harde 30+ kaas of mozzarella.
• Cholesterolrijke voedingsmiddelen: ⁽²⁾⁽⁵⁾
  • max. 6 eieren/week;
  • cholesterolrijke producten zoals eieren, orgaanvlees (lever, nier, hersenen, zwezeriken), kaviaar, garnalen, krab en kreeft worden door een gemiddeld persoon niet zo vaak gegeten, beperking is hierdoor niet nodig.
• Verhoog de inname van voedingsvezels: ⁽⁴⁾⁽⁶⁾
  • via peulvruchten, fruit, groenten, aardappelen, noten en volkoren graanproducten.
• Beperk suiker en suikerrijke voedingsmiddelen:
  • zoals ijs, snoepgoed, chocolade, koeken, cake, taart, gebak, zoet broodbeleg, gesuikerde dranken, gesuikerde melkproducten of gesuikerde alternatieven op basis van soja, suiker of honing in koffie of thee.
• Beperk het gebruik van zout: ⁽⁷⁾
  • ter preventie/behandeling van hypertensie;
  • beperk het gebruik van zoutrijke voedingsmiddelen:
    • zoals bewerkte vleeswaren, kant- en klare soepen en maaltijden, instant noedels, hartige snacks, ingeblikte en geconserveerde voedingsmiddelen (uitzondering: fruit), kaas, brood, bouillonblokjes, kruidenmixen, gerookte vis of sauzen en dressings.
• Matig het gebruik van alcohol: ⁽⁸⁾
  • bij voorkeur wordt er geen alcohol gedronken;
  • max. 10 standaardeenheden/week;
    • verspreid het gebruik over meerdere dagen en drink een aantal dagen geen alcohol.
    • striktere beperking is nodig bij hoge triglyceridenwaarden.

Hieronder vindt u een infobrochure die u kan afprinten voor de patiënt:

Wat is de invloed van voeding op de bloedlipiden?

• Vetten: ^(1)(2)(3)(5)
  • verzadigde vetzuren:
    • verhogen de LDL-cholesterol.
    • Bronnen: melkvet (room, boter, kaas, volle melk), vette en bewerkte vleessoorten, cacaoboter, kokosvet en palmolie.
  • transvetzuren:
    • verhogen de LDL-cholesterol en verlagen de HDL-cholesterol.
    • Bronnen: gebak, koekjes, snoepgoed, choco, hartige snacks en kant- en klare maaltijden.
  • enkelvoudig onverzadigde vetzuren:
    • verlagen de LDL-cholesterol en de LDL-oxidatie.
    • Bronnen: olijfolie, arachideolie, koolzaadolie, notenolie, zachte en vloeibare smeer- en bereidingsvetten op basis van deze oliën, avocado, olijven, noten (uitzondering: kokosnoot) en pinda’s.
  • omega-6-vetzuren:
    • doen de LDL-cholesterol dalen.
    • Bronnen: zonnebloemolie, saffloerolie, maïsolie, sojaolie, tarwekiemolie, druivenpitolie, zachte en vloeibare smeer- en bereidingsvetten op basis van deze oliën en okkernoten.
  • omega-3-vetzuren:
    • verlagen de triglyceriden en beschermen tegen hartritmestoornissen en trombose door daling van de bloedplaatjesaggregatie;
    • werken in ter hoogte van de bloedvatwand: verminderde ontsteking en vasodilatatie.
    • Bronnen: vette vis, lijnzaadolie, koolzaadolie, sojaolie, zachte en vloeibare smeer- en bereidingsvetten op basis van deze oliën, peulen, okkernoten en groene bladgroenten.
  • voedingscholesterol:
    • heeft een beperkte invloed op het serumcholesterolgehalte;
    • bij opname via de voeding, wordt de endogene synthese onderdrukt. Mogelijks functioneert dit mechanisme minder goed (bij diabetes en familiale hypercholesterolemie).
    • Bronnen: eidooier, orgaanvlees, kaviaar, garnalen, krab en kreeft.
• Voedingsvezels: ⁽¹⁾⁽⁴⁾
  • oplosbare vezels kunnen de LDL-cholesterol doen dalen.
  • Bronnen: peulvruchten, fruit, groenten, aardappelen, noten en volkoren graanproducten.
• Enkelvoudige koolhydraten of suikers: ⁽⁴⁾⁽⁹⁾
  • kunnen de triglyceriden doen stijgen.
  • Bronnen: ijs, snoepgoed, chocolade, koeken, cake, taart, gebak, zoet broodbeleg, gesuikerde dranken en gesuikerde melkproducten of gesuikerde alternatieven op basis van soja.
• Soja: ⁽¹⁰⁾
  • bevat isoflavonen en fyto-oestrogenen:
    • deze verlagen de cholesterol.
  • soja-eiwit verlaagt de LDL-cholesterol.
• Zoutbeperking: ⁽⁷⁾
  • ter preventie en behandeling van hypertensie;
  • beperk natriumrijke voedingsmiddelen.
  • Bronnen: zout, bewerkte vleeswaren, kant- en klare soepen en maaltijden, instant noedels, hartige snacks, ingeblikte en geconserveerde voedingsmiddelen (uitzondering: fruit), kaas, brood, bouillonblokjes, kruidenmixen, gerookte vis, sauzen en dressings.
• Alcohol: ⁽⁸⁾
  • de HGR waarschuwt voor enkele gezondheidsrisico’s bij elke consumptie:
    • verhoogt het risico op hart- en vaatziekten door toename van de bloeddruk en de triglyceriden;
    • is schadelijk voor lever en pancreas.
• Energie: ^(11)(12)(13)
  • overgewicht en abdominale obesitas zijn belangrijke CV-risicofactoren;
  • bij overgewicht en obesitas verbetert een gewichtsverlies van 5-10% de lipidenafwijking en heeft het een gunstig effect op andere CV-risicofactoren.
• Lichaamsbeweging: ^(11)(12)
  • heeft een positief effect op de HDL-cholesterol;
  • heeft een gunstig effect op het lichaamsgewicht/behoud van gewichtsverlies;
  • verlaagt het risico op hart- en vaatziekten.
• Roken: ⁽¹⁴⁾
  • stoppen met roken heeft een significant voordeel met betrekking tot het gehele CV-risico en een positief effect op de HDL-cholesterol.

Wat is de meerwaarde van een diëtist?

• Een diëtist geeft voedingsadvies op maat, met haalbare doelen afgestemd op de patiënt. Zodat er geen onnodige beperkingen worden gedaan, bijvoorbeeld een patiënt die zelden zoet eet en een stukje taart op een feest niet meer durft te eten. Advies op maat geeft de meeste garantie voor een duurzaam resultaat. ^(15)(16)
• De diëtist heeft de expertise en de tijd om de patiënt uitleg te geven over hoe dyslipidemie is ontstaan en hoe de patiënt zijn/haar cholesterol kan laten dalen.
  • Een diëtist legt de patiënt uit welke soorten vetten er zijn, hoeveel de patiënt ervan nodig heeft, hoe de patiënt hiervan een inschatting kan maken en hoe hij/zij de beste keuze kan maken binnen deze groep. 
• Een diëtist heeft een ruime productkennis, leert de patiënt hoe ze voedingsetiketten kunnen lezen en heeft ervaring met het uitwerken van gezonde recepten. ^(15)(17)
• Diëtisten hebben een ruime kennis van de werking en het dysfunctioneren van het menselijk lichaam, deze theorie vertalen ze naar het niveau van de patiënt. ⁽¹⁵⁾
• Een diëtist weet hoe men patiënten kan motiveren tot een gezondere levensstijl, ze hebben een coachende en ondersteunende rol. ⁽¹⁵⁾
• Studies van onder andere Varadaraj et al., (2021) en Marincic et al. (2017) tonen aan dat frequente begeleiding door een diëtist zorgt voor een significante daling van het serumcholesterolgehalte. ^(18)(19)
• Piana et al. (2013) concluderen dat 80% van de hart- en vaatziekten mogelijks voorkomen kan worden door levensstijl aanpassingen. ⁽²⁰⁾

Verwijs de patiënt door indien: ⁽¹⁵⁾

• er sprake is van dyslipidemie, dit is een belangrijke oorzaak van hart- en vaatziekten, elke persoon met verhoogde cholesterolwaarden heeft baat aan begeleiding door een diëtist om complicaties te voorkomen.
• er belangrijke risicofactoren aanwezig zijn zoals obesitas, hart- en vaatziekten, hypertensie of metabool syndroom.
• de patiënt weinig kennis heeft omtrent gezonde voeding.
• u merkt dat de patiënt beperkte vaardigheden heeft om gezonde en evenwichtige maaltijden samen te stellen.
• u merkt dat uw patiënt nood heeft aan begeleiding: 
  • samen met de patiënt worden er haalbare doelstellingen opgesteld.
  • via follow-up afspraken kan de voortgang geëvalueerd worden, eventuele obstakels kunnen besproken worden en indien nodig kan het voedingsplan aangepast worden.

Geef volgende gegevens in de verwijsbrief:

• lipidenprofiel:
  • totaal cholesterol;
  • LDL-cholesterol;
  • HDL-cholesterol;
  • triglyceriden;
• bloeddruk;
• lengte en gewicht;
• overzicht medicatie;
• aanwezigheid van andere gezondheidsproblemen zoals obesitas, hypertensie, metabool syndroom of (geschiedenis van) CV-lijden.

Tips hoe u de patiënt kan motiveren om de stap naar een diëtist te zetten: ⁽¹⁵⁾

• besteed aandacht aan de gezondheidsvoordelen.
• leg het verband uit tussen de gezondheidsrisico’s en het te veranderen gedrag.
• bespreek de meerwaarde van een diëtist, maak duidelijk dat u hier zelf ook van overtuigd bent.
• verken de oorzaken van weerstand tegen verandering van de patiënt. Vaak heeft dit te maken met het onbekende.
• weerleg de vooroordelen omtrent het beroep van een diëtist, we zijn niet streng en hebben geen belerende vinger. Benadruk juist de coachende en ondersteunende rol van een diëtist.
• indien uw patiënt niet bereid is om een diëtist te raadplegen. Respecteer dan deze keuze, vraag of u er later op terug mag komen. Op deze manier vergroot u de kans dat de patiënt later toch de stap naar een diëtist wilt zetten.

Wij helpen de patiënt graag verder, hieronder kan u onze gegevens vinden:

• An De Busser, Dorien Maes, Janne Poisquet, Mieke Leurs
• Mail: info@di-eet.be
• Telefoon:
  • An: 0495 25 19 78
  • Dorien: 0494 58 89 84
  • Janne: 0471 46 94 15
  • Mieke: 03 309 07 70
• Via het tabblad “MAAK EEN AFSPRAAK” kan u direct online een afspraak inplannen.
• Onze specialisaties:
  • diabeteseducator
  • eetstoornissen
  • prikkelbare darmsyndroom
  • voedselallergie of -intoleranties

1 Badimon, L., Baigent, C., Casula, M., Catapano, A. L., Mach, F., Koskinas, K. C., et al.  (2020). 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. European Heart Journal, 41(1), 111–188. doi:10.1093/eurheartj/ehz455 

2 Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. (2023). Vetten. Gezondleven.be [Website]. Geraadpleegd op 14 april 2023 via https://www.gezondleven.be/themas/voeding/focus-op-voeding-niet-voedingsstoffen/voedingsstoffen/vetten  

3 Abdelhamid, A., Brown, T., Brainard, J., Biswas, P., Deane, K., Hooper, L. et al. (2020). Omega-3 fatty acids for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease. Cochrane Database of Systematic Reviews. doi: 10.1002/14651858.CD003177.pub5

4 Hoge Gezondheidsraad. (2019). Voedingsaanbevelingen voor de Belgische volwassen bevolking met een focus op voedingsmiddelen. Health.belgium.be [Website]. Geraadpleegd op 14 april 2023 via https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_theme_file/20191011_hgr-9284_fbdg_vweb.pdf  

5 Soliman, G. A. (2018). Dietary Cholesterol and the Lack of Evidence in Cardiovascular Disease. Nutrients, 10(6), 780. doi: 10.3390/nu10060780

6 Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. (2023). Voedingsdriehoek. Gezondleven.be [Website]. Geraadpleegd op 12 april 2023 via https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsdriehoek    

7 Jelačik, L., Požar, H., & Šumonja, S. (2022). DASH diet in the prevention and treatment of arterial hypertension. Zdravstvena zaštita, 51(3), 96–111. doi:10.5937/zdravzast51-39590 

8 Hoge Gezondheidsraad. (2018). Alcoholhoudende dranken en risico’s voor de gezondheid: wat zijn de limieten en de actiemiddelen? Health.belgium.be [Website]. Geraadpleegd op 25 april 2023 via https://www.health.belgium.be/nl/news/alcoholhoudende-dranken-en-risicos-voor-de-gezondheid-wat-zijn-de-limieten-en-de-actiemiddelen#:~:text=Tien%20eenheden%20alcohol%20per%20week%20is%20een%20redelijke%20limiet&text =Om%20alles%20duidelijker%20te%20maken,per%20week%20de%20limiet%20zijn  

9 Clemente-Suárez, V. J., Mielgo-Ayuso, J., Martín-Rodríguez, A., Ramos-Campo, D. J., Redondo-Flórez, L., & Tornero-Aguilera, J. F. (2022). The
Burden of Carbohydrates in Health and Disease. Nutrients, 14(18),3809. 10.3390/nu14183809

10 Yamagata, K., & Yamori, Y. (2021). Potential Effects of Soy Isoflavones on the Prevention of Metabolic Syndrome. Molecules, 26(19), 5863. doi: 10.3390/molecules26195863

11 Ruiz-Ramie, J. J., Barber, J. L., & Sarzynski, M. A. (2019). Effects of exercise on HDL functionality. National Library of Medicine, 30(1), 16–23. doi: 10.1097/MOL.0000000000000568

12  Zhao, S., Zhong, J., Sun, C., & Zhang, J. (2021). Effects of aerobic exercise on TC, HDL-C, LDL-C and TG in patients with hyperlipidemia. Medicine,
100(10), e25103. doi:10.1097/MD.0000000000025103

13 Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. (2023). Waarom is bewegen gezond en lang stilzitten niet? Gezondleven.be [Website] geraadpleegd op 25 april 2023 via https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair-gedrag/bewegingsdriehoek/waarom-is-bewegen-gezond   

14 Gallucci,G., Tartarone, A., Lerose, R., Lalinga, A. V., & Capobianco, A. M. (2020). Cardiovascular risk of smoking and benefits of smoking cessation. Journal of Thoracic Disease, 12(7), 3866-3876. doi:10.21037/jtd.2020.02.47

15 Cools, D., Dams, L., De Busser, A., Gers, A.
& Huysmans, V. (2018). Communicatie over voeding en gezondheid: hoe kunnen
huisarts en diëtist beter samenwerken? Huisartsnu, jaargang(3), 108-111. https://www.huisartsnu.be/2018/nr3/eerste-lijn/communicatie-over-voeding-en-gezondheid-hoe-kunnen-huisarts-en-dietist-beter 

16 Bachar, A., Livshits, G., Birk, R. (2018). Predictors of weight reduction and maintenance in a large cohort of overweight and obese adults in a community setting. Nutrition&Dietetics: Journal of Dietitians Australia. doi:10.1111/1747-0080.12419  

17 Gray, A. & Threlkeld, R. (2019). Nutritional Recommendations for Individuals with Diabetes. National Library of Medicine [Website].
Geraadpleegd op 29 april 2023 via https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/books/NBK279012/

18 Varadaraj, G., Sangeetha, B., Nithiya, D. R. & Dixit, P. K. (2021). Effectiveness of Medical Nutritional Therapy in the Management of Type 2 Diabetes Mellitus. The Journal of the Association of Physicians of India, 69, 36–39. https://www.researchgate.net/profile/Govindaraj-Varadaraj/publication/352820737_Effectiveness_of_Medical_Nutritional_Therapy_in_the_Management_of_Type_2_Diabetes_Mellitus/links/60db2050458515d6fbea7a1a/Effectiveness-of-Medical-Nutritional-Therapy-in-the-Management-of-Type-2-Diabetes-Mellitus.pdf

19 Marincic, P. Z., Hardin, A., Salazar, M. V., Scott, S., Fan, S. X. & Gaillard, P. R. (2017). Diabetes Self-Management Education and Medical
Nutrition Therapy Improve Patient Outcomes: A Pilot Study Documenting the Efficacy of Registered Dietitian Nutritionist Interventions through
Retrospective Chart Review. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 117(8), 1254–1264. doi:10.1016/j.jand.2017.01.023 

20 Piana, N., Battistini, D., Urbani, L., Romani, G., Fatone, C., Pazzagli, C., et al. (2013). Multidisciplinary lifestyle intervention in the obese: Its impact on patients’ perception of the disease, food and physical exercise. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases, 23(4), 337-343. doi: 10.1016/j.numecd.2011.12.008